Rozemarijn
Beschrijving
Meerjarig kruid, een zogenaamde halfheester, omdat de uiteinden van de scheuten pas in de winter volledig verhouten. Blijft in de winter groen. De hoogte varieert van 30 cm tot bijna 2 meter. Rozemarijn heeft naaldvormige, leerachtige bladeren die ongeveer 2 tot 3 cm lang zijn met een naar beneden gekrulde rand aan aanvankelijk groene en later houtachtige, rechtopstaande scheuten. De bladeren staan tegenover elkaar. De bovenkant van de bladeren is grijsgroen en glanzend, aan de onderkant zitten zilverwitte haartjes.
Alle rozemarijn soorten bloeien van maart tot mei. De lipbloemen komen in de bladoksels van de uiteinden van de takken.
De buisvormige kelk is tweelippig, de bovenlip bestaat uit drie kleine tandjes en de onderlip uit twee tandjes. Twee lange meeldraden
steken uit de bloembuis. Afhankelijk van de soort zijn de bloemen blauwviolet, lichtblauw, roze of wit en trekken ze talrijke insecten aan.
Rozemarijn staat bij voorkeur op een droge, kalkhoudende en goed gedraineerde grond op een zonnige plaats. Veel rozemarijn soorten verdragen vorst tot min acht tot tien graden. Laat rozemarijn in pot zo lang mogelijk buiten staan. Overwinteren van rozemarijn kan in een onverwarmde kas, die niet perse vorstvrij hoeft te zijn in de winter. Dit met uitzondering van enkele soorten die niet tegen vorst kunnen. Zet deze planten op de dagen dat er vorst is in het donker in een ruimte waar de temperatuur boven het vriespunt blijft, bijvoorbeeld in een garage. Bij deze manier van overwinteren kan het zijn dat rozemarijn al zijn bladeren laat vallen. In het voorjaar loopt de plant weer uit. Geef rozemarijn in de winter alleen genoeg water zodat de wortelkluit niet helemaal uitdroogt. Vanaf maart kan rozemarijn weer op buiten gezet worden.
Staat rozemarijn in de volle grond, bescherm dan de wortel met een laag bladeren of compost. De kroon kan eventueel ook beschermd worden door te wikkelen in een wintervlies of te bedekken met sparrentakken. Voor buitenplanten is een zeer goed gedraineerde droge grond essentieel om te overleven. Een natte winter betekent vaak een zekere dood, zelfs in mildere streken.
Van oorsprong komt rozemarijn uit het Middellandse Zeegebied. Groeit in kustgebieden en wordt vaak aangetroffen op rotsachtige hellingen. De Latijnse naam “rosmarinus” betekent “dauw van de zee”.
Rozemarijn is niet erg gevoelig voor ziekten. Af en toe komt echte meeldauw voor als de planten te dicht op elkaar staan. Als de grond te nat is, treedt vaak wortelrot op. Bladluizen, wolluizen en spint komen zelden voor. De meeste plagen worden echter weggehouden door het hoge gehalte aan etherische oliën. Een vrij nieuwe plaag die nog maar een paar jaar op onze breedtegraden voorkomt, is de rozemarijngoudhaantje, die oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied komt. Dit goudhaantje laat zich niet afschrikken door de essentiële oliën en aast op de bladeren en bloemen van rozemarijn.
Soortecht vermeerderen van rozemarijn kan door te stekken. Wij vermeerderen al onze rozemarijn dan ook door middel van stekken. Knip daarvan de uiteinden af van takken in een stek ongeveer tien centimeter lang en aan de onderkant al een beetje verhout. Strip de onderste bladeren van de stengel en plant de stekken in potten met stekgrond. Bevochtig de grond en doe een doorzichtige foliezak over de potten. Zodra zich sterke wortels hebben gevormd en er nieuwe bladeren verschijnen aan het uiteinde van de stekken, kunnen de planten verpot worden naar 1 stek per pot.
Het hele jaar door kan er van een rozemarijnplant geoogst worden. Pluk losse blaadjes of snijd hele scheuten af met een scherp mes. De aromatische bladeren zijn vers en gekookt geschikt voor vleesgerechten zoals lamsvlees en gevogelte, maar ook voor groenteschotels, aardappelgerechten en in lage doses als speciale smaakmaker voor desserts, chutneys of jam. In het algemeen is rozemarijn een zeer populair ingrediënt in de mediterrane keuken. Verse takjes kunnen worden ingemaakt in olie om rozemarijnolie te maken. Rozemarijn kan ook ook ingevroren of gedroogd worden. Hierbij verliest het zijn aroma niet.
Collectie
Hieronder de rozemarijn soorten die wij in onze collectie hebben.
De planten zijn opgenomen in alfabetische volgorde van de Nederlandse naam.
Planten die beschikbaar zijn staan op de homepage en zijn op deze pagina te herkennen doordat er een prijs bijstaat.
A
Rozemarijn Albiflorus
Salvia rosmarinus Albiflora Group
Hoogte: tot 1 meter
Bloemkleur: wit
Winterhardheid: -10 tot -15°C
Bijzonderheden: staat sinds zomer 2023 bij ons in de volle grond. De winter zonder vorstschade doorgekomen.
Rozemarijn Abraxas
Salvia rosmarinus ‘Abraxas’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: -15°C
Bijzonderheden: bossig groeiende plant wordt ongeveer 30 tot 40 cm breed. In onze collectie sinds voorjaar 2024. De winterhardheid moeten wij nog testen.
Rozemarijn Alderney
Salvia rosmarinus ‘Alderney’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: hel blauw
Winterhardheid: tot -20 °C
Rozemarijn Algarve
Salvia rosmarinus ‘Algarve’
Hoogte: tot 70 cm
Bloemkleur: wit met helblauw
Standplaats: zonnig
Winterhardheid: tot 0°C
Bijzonderheden: herkomst Portugal
Rozemarijn Arp
Salvia rosmarinus ‘Arp’
Hoogte: tot 1,20 meter
Bloem: kleine licht blauwe bloemen
Standplaats: zon
Winterhardheid: -10 tot -15°C
Bijzonderheden: Deze rozemarijn heeft grijzig blad. Traag groeiend.
B
Rozemarijn Baie de Douarnenez
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: lila blauw
Winterhardheid: tot -5°C
Rozemarijn Barbecue 2 op voorraad € 4,00 C1 pot
Salvia rosmarinus ‘Barbecue’
Hoogte: tot 100 cm
Bloem: bleek blauwe bloemen
Rechtopgaande groeiwijze
Winterhardheid: -5 tot -10°C.
Bijzonderheden: staat bij ons sinds 1998 in de volle grond. Tot nu toe zonder problemen door de winters gekomen.
Rozemarijn Bavaria
Hoogte: tot 100 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: tot -15°C
Rozemarijn Blanc des Calanques
Hoogte: tot 100 cm
Bloemkleur: wit
Winterhardheid: tot -5°C
Rozemarijn Blaulippe
Hoogte: tot 50 cm
Bloemkleur: donkerblauw
Winterhardheid: -10 tot -15°C
Rozemarijn Blue lagoon
Hoogte: tot 30 cm, kruipend
Bloemkleur: kleine diepblauwe bloemen
Winterhardheid: -5 tot -10°C
Rozemarijn Blue rain
Hoogte: tot 30 cm, kruipend
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: -10 tot -15°C
Rozemarijn Blue winter
Hoogte: tot 75 cm
Bloem: kleine blauwe bloemen
Winterhardheid: tot -5°C.
Bijzonderheden: komt bij ons in goed doorlatende grond op een beschutte plek de winter niet door. Na twee pogingen om rozemarijn Blue winter in de volle grond te houden, deze toch maar in een pot gezet. De pot gaat in de winter de onverwarmde kas in.
Rozemarijn Bozen
Hoogte: tot 100 cm
Bloemkleur: hel blauw
Winterhardheid: tot -20°C
Bijzonderheden: staat sinds zomer 2023 bij ons in de volle grond. De winter zonder vorstschade doorgekomen, ondanks dat de grond zware klei en ook best nat is.
C
Rozemarijn Capri
Hoogte: tot 30 cm, kruipend
Bloemkleur: hemels blauw
Winterhardheid: matig
Rozemarijn Chill out
Hoogte: tot 120 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: -10 tot -15°C.
Bijzonder; staat sinds november 2022 bij ons in de volle grond. Ondanks dat de grond waarin de planten staan best wel zware klei is en ook nat is, zijn de planten goed de winter doorgekomen.
Rozemarijn Corsican blue
Hoogte: tot 40 cm
Bloemkleur: violetblauw
Winterhardheid: -10 tot -15°C. Staat bij ons sinds november 2022 in de volle grond. Door de natte grond hadden de planten het moeilijk in de winter van 2022/2023. De planten hebben het wel overleefd. Alleen zagen de planten er in het voorjaar 2023 niet zo mooi uit. Dat is weer helemaal goedgekomen in de zomer van 2023.
Kruipende groeiwijze met gebogen takken.
F
Rozemarijn Faust
Hoogte: tot 160 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: -10°C
Bijzonderheden: staat sinds najaar 2023 bij ons in de volle grond. De winter goed doorgekomen zonder vorstschade.
Rozemarijn Fota Blue
Hoogte: tot 70 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: -5°C
Rozemarijn Foxtail
Hoogte: tot 30 cm, kruipend
Bloemkleur: zacht blauw
Winterhardheid: -10 tot -15°C
Rozemarijn Frankfurter
Hoogte: tot 70 cm
Bloemkleur: hel blauw
Winterhardheid: -5°C. De plant in de winter 2023/2024 in een pot in een onverwarmde kas gehad.
Rozemarijn Franzosischer
Salvia rosmarinus ‘Franzosischer Rosmarin’
Hoogte: tot 150 cm
Bloemkleur: hel blauw
Winterhardheid: -5°C. De plant in de winter 2023/2024 in een pot in een onverwarmde kas gehad.
G
Rozemarijn Gorizia
Salvia rosmarinus ‘Gorizia’
Hoogte: tot 120 cm
Bloemkleur: helblauw
Winterhardheid: -10°C. Sinds najaar 2023 in de volle grond. Geen vorstschade
Rozemarijn Green ginger
Salvia rosmarinus ‘Green ginger’
Hoogte: tot 80 cm
Bloem: kleine lichtblauwe bloemen
Winterhardheid: -5 tot -10°C. Staat bij ons sinds juni 2022 in de volle grond. Lichte vorstschade in de vorm van enkele bruinen takken. De grond waarin ze staan is echter best wel zware klei en nat.
Bijzonderheden: zoals de naam al doet vermoeden geurt deze rozemarijn naar gember.
H
Rozemarijn Haifa
Salvia rosmarinus ‘Haifa’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: bleek lichtblauw
Winterhardheid: 0°C
Rozemarijn Hill hardy
Salvia rosmarinus ‘Hill hardy’
Hoogte: tot 100 cm
Bloemkleur: heel lichtblauw
Winterhardheid: tot -20°C
Bijzonderheden: staat sinds de zomer van 2023 in de volle grond. Tot nu toe winterhard gebleken, ondanks zware en natte grond.
I
Rozemarijn Iden Blue Boy
Salvia rosmarinus ‘Iden Blue Boy’
Hoogte: tot 150 cm cm
Bloemkleur: lichtblauw
Winterhardheid: tot -20°C
Bijzonderheden: sinds voorjaar 2024 in onze collectie. De winterhardheid moeten wij dus nog testen.
Rozemarijn Irish blue
Salvia rosmarinus ‘Irisch blue’
Hoogte: tot 30 cm
Bloemkleur: donkerblauw
Winterhardheid: tot -5°C
Bijzonderheden: heeft een meer kruipende groeiwijze. Komt oorspronkelijk uit Engeland.
J
Rozemarijn Jackman’s pride
Salvia rosmarinus ‘Jackman’s pride’
Hoogte: tot 40 cm
Bloemkleur: donkerblauw
Winterhardheid: 0°C
Bijzonderheden: de donkerste blauw die ik ken
K
Rozemarijn Korsischer
Salvia rosmarinus ‘Korsischer Rosmarin’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: tot -5°C
L
Rozemarijn Lavendulacues
Salvia rosmarinus Lavendulacues
Hoogte: tot 30 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: tot -5°C
M
Rozemarijn Madeira
Salvia rosmarinus ‘Madeira’
Hoogte: tot 50 cm
Bloemkleur: roze
Rechtopgaande groeiwijze
Winterhardheid: 0°C
Rozemarijn Majorca pink
Salvia rosmarinus ‘Majorca pink’
Hoogte: tot 90 cm
Bloemkleur: kleine bleek roze bloemen
Winterhardheid: tot -5°C
Rozemarijn Marzaran
Salvia rosmarinus ‘Marzaran’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: donkerblauw
Winterhardheid: tot -10°C
Bijzonderheden: rechtopgaande groeiwijze
Rozemarijn Monaco
Salvia rosmarinus ‘Monaco’
Hoogte: tot 50 cm
Bloemkleur: intens blauw
Winterhardheid: 0°C
Bijzonderheden: hangende groeiwijze
P
Rozemarijn Paris
Salvia rosmarinus ‘Paris’
Hoogte: tot 80 cm
Bloemkleur: licht paars/ paars
Winterhardheid: tot -15°C
Rozemarijn Perigord
Salvia rosmarinus ‘Perigord’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: zachtblauw
Winterhardheid: tot -12°C
Rozemarijn Pointe du Raz 3 op voorraad € 4,00 C1 pot
Salvia rosmarinus ‘Pointe du Raz’
Hoogte: tot 50 cm
Bloemkleur: donkerblauw
Kruipend groeiwijze
Winterhardheid: -10 tot -15°C. Bij ons staat deze rozemarijn sinds 2021 in de volle grond. In de winter van 2022/2023 waren de takken gedeeltelijk bevroren. De takken liepen aan het uiteinde wel weer uit. In de winter van 2023/2024 heeft deze rozemarijn geen vorstschade gehad ook al is het tot kort tot -9°C geweest.
Bijzonderheden: kan wel tot 100 cm breed worden.
Rozemarijn Primley blue
Salvia rosmarinus ‘Primley blue’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: donkerblauw
Winterhardheid: tot -10°C
Bijzonderheden: rechtopgaande groeiwijze
Rozemarijn Prostra Boule
Salvia rosmarinus ‘Prostra Boule’
Hoogte: tot 80 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: tot -10°C
Bijzonderheden: breed groeiend met zowel hangende als rechtopgaande takken
Rozemarijn Prostra Giada
Salvia rosmarinus ‘Prostra Giada’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: donker/ licht blauw
Winterhardheid: tot -10°C
Bijzonderheden: groeit even hoog als breed.
Rozemarijn Punta di Canelle Leverbaar eind mei
Salvia rosmarinus ‘Punta di Canelle’
Hoogte: tot 60 cm
Bloemkleur: blauwpaars
Winterhardheid: tot -5°C. Bij ons niet goed winterhard.
Bijzonderheden: kruipend breed groeiend.
Rozemarijn Pyramidalis 2 op voorraad € 4,00 C1 pot
Bloemkleur: donkerblauw
Rechtopgaande, smalle groeiwijze
Winterhardheid: -10 tot -15°C. Onze eigen ervaring is dat deze rozemarijn goed winterhard is, ook in de wat zwaardere en nattere kleigrond.
R
Rozemarijn Rex 4 op voorraad € 4,00 C1 pot
Salvia rosmarinus ‘Rex’
Hoogte: tot 120 cm
Bloemkleur: violetblauw
Winterhardheid: tot -10°C. Staat sinds 2021 in de volle grond en sindsdien nog geen vorstschade gehad.
Bijzonderheden: sterke groeier, groeit ook breed uit. Bij ons groeit één struik tot wel een meter in breedte.
Rozemarijn Riviera
Hoogte: tot 30 cm
Bloemkleur: donkerblauw
Winterhardheid: tot -10°C
Rozemarijn Roman beauty
Salvia rosmarinus ‘Roman beauty’
Hoogte: tot 30 cm
Bloemkleur: helblauw
Winterhardheid: 0°C
Bijzonderheden: piramidale groeiwijze
S
Rozemarijn Salem
Salvia rosmarinus ‘Salem’
Hoogte: tot 120 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: tot -20°C
Bijzonderheden: rechtopgaande groeiwijze. Staat bij ons sinds 2021 in de volle grond. Sindsdien is er geen vorstschade geweest.
Rozemarijn Santa Barbara
Hoogte: tot 30 cm
Bloemkleur: diep blauw
Winterhardheid: 0°C
Bijzonderheden: hangende/ kruipende groeiwijze
Rozemarijn Severn Sea
Hoogte: tot 100 cm
Bloemkleur: paars met wit
Winterhardheid: tot -10°C
Rozemarijn Sissinghurt Blue
Hoogte: tot 40 cm
Bloemkleur: hemelblauw
Winterhardheid: tot -10°C. Staat bij ons sinds najaar 2023 in de volle grond. De winter zonder vorstschade doorgekomen.
NIEUW
Rozemarijn Spice Islands
Hoogte: tot 60 cm, breedte tot 80 cm
Bloemkleur: blauw
Winterhardheid: -5°tot -10°C
Rozemarijn Sudbury Blue
Salvia rosmarinus ‘Sudbury Blue’
Hoogte: tot 100 cm
Bloemkleur: donkerblauw met lichtblauw
Winterhardheid: tot -15°C
T
Rozemarijn Tarentinus
Hoogte: tot 90 cm
Bloemkleur: lichtblauw met donkerblauw
Winterhardheid: tot -5°C
Rozemarijn Tuscan Blue
Salvia rosmarinus ‘Tuscan Blue’
Hoogte: tot 100 cm
Bloemkleur: helderblauw
Winterhardheid: tot -5°C
U
Rozemarijn Upright Pink
Salvia rosmarinus ‘Upright Pink’
Hoogte: tot 100 cm
Bloemkleur: roze
Winterhardheid: tot -15°C
Rozemarijn Upright White
Salvia rosmarinus ‘Upright White’
Hoogte: tot 70 cm
Bloemkleur: wit
Winterhardheid: tot -15°C
V
Rozemarijn Veitshöchheim
Salvia rosmarinus ‘Veitshöchheim’
Hoogte: tot 120 cm
Bloemkleur: donkerblauw
Winterhardheid: tot -20°C. Staat bij ons sinds juni 2022 in de volle grond. Ondanks dat de grond waarin de planten staan best wel zware klei is en ook nat is, zijn de planten goed de winter doorgekomen.
Helaas hebben rozemarijn Maresme improved en rozemarijn Cabo de Gata een strenge winter niet overleefd. Bij de kweker waar ik ze toen gekocht heb zijn ze niet meer leverbaar. Mocht iemand nog een stek van een van deze twee of van beide hebben laat het mij dan weten.
Planten die in Nederland niet winterhard zijn, vermeerder ik alleen voor mijzelf om bij eventueel uitval van de moederplant deze te kunnen vervangen. Mocht er voor een niet winterharde soort interesse zijn, stuur dan een mailtje. Mogelijk dat ik stekken over heb of eventueel meer stekken kan maken.