Heilzame kruiden
Naast kruiden die worden gebruikt in de keuken kent de natuur ook veel kruiden die voor (Chinese) fytotherapie (kruidengeneeskunde) gebruikt kunnen worden. De kruiden die hiervoor geschikt zijn staan op deze pagina. Hiervoor kan de hele plant geschikt zijn of alleen het blad/ bloem of wortel. Voordat een kruid gebruikt wordt is altijd het advies om je goed te verdiepen in het gebruik van de desbetreffende plant.
De meeste kruiden doen het goed in ons klimaat. Enkele kruiden zijn niet geheel winterhard. Die specifieke informatie staat bij de planten zelf.
Van kruiden waarbij het blad gebruikt wordt, is het beter om die niet in de bloei te laten komen of zaad te laten vormen. Door de bloemen te verwijderen kan de plant de energie steken in de groei van nieuw blad.
Planten die vooral als keukenkruid gebruikt worden, maar ook voor kruidengeneeskunde zijn opgenomen op de pagina van keukenkruiden.
Hieronder een overzicht van een deel van de planten die in onze collectie zijn opgenomen.
De planten zijn opgenomen in alfabetische volgorde van de Nederlandse naam. Bij de Nederlandse naam is ervoor gekozen om de Nederlandse voorkeursnaam te gebruiken zoals deze door de NAKtuinbouw is opgesteld.
Planten die beschikbaar zijn staan op de homepage en zijn op deze pagina te herkennen doordat er een prijs bijstaat.
Niet alle planten in onze collectie komen beschikbaar voor de verkoop.
A
Adderwortel (Polygonum bistorta)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Bloeit met roze bloemen in mei-juni. Kan in de zon of in de halfschaduw. Hoogte tot 60 cm. Standplant vochtig/ moerasplant.
B
Betonie (Stachys officinalis) Op voorraad € 2,50
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie) Ook wel koortskruid genoemd. Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Bloeit met roze bloemen in juni/juli in opstaande aren.Hoogte ca. 50 cm. De bladeren zijn grijsgroen en gekarteld. De meeste bladeren zitten in een wortelrozet.
Staat bij voorkeur op een zonnige standplaats. Iedere rijke grond, niet te licht, zwaar of te droog voldoet.
Betonie is bestand tegen zoute wind en kan daarom goed aan de kust geplant worden.
Vermeerderen door middel van zaad. De plant zaait zichzelf uit. Ongewenste zaailingen zijn makkelijk te verwijderen.
Betonie staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en sterk in aantal afgenomen.
Borstelkrans (Clinopodium vulgare)
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Meerjarige, winterharde, half wintergroene plant. Bloeit met paars/roze lipbloemen in juni-juli in kransjes rondom de stengel. De bloemen bevatten veel nectar en dus erg in trek zijn bij vlinders, bijen en andere insecten.
De grijsharige, tot 4 cm lange bladeren staan kruisgewijs tegenover elkaar en zijn eirond tot langwerpig, iets gekarteld en hebben een korte steel.
Hoogte tot 40 cm. Staat bij voorkeur op een zonnige plek in kalkrijke grond. Borstelkrans is sterk behaard.
Het is niet echt een opvallende plant.
Vermeerderen kan door middel van zaaien. Zaai in maart-juli in een zaaibakje of ter plekke. Het zaad kiemt bij warmte. Plant zaait zichzelf ook uit. Ongewenste zaailingen kunnen eenvoudig verwijderd worden. De plant vormt meestal uitlopers. Deze uitlopers kunnen ook gebruikt worden om de plant te vermeerderen.
Borstelkrans staat in bosranden, kruidige graslanden en bermen in kalkrijkere streken.
De soort staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeer zeldzaam.
Clinopodium is van het Griekse kline: bed, podion: voetje, de bloemvorm lijkt op de knop van een bedvoet versiering.
Vulgare is gewoon.
C
Chinees distelmadeliefje/ Bai Zhu (Atractylodes macrocephala)
Familie: Asteraceae (Composietenfamilie)
Winterharde, niet groenblijvende meerjarige plant. De plant draagt grote, eivormige knoppen. Na het opengaan van de knoppen komen in juli-augustus de paarsachtige bloemen. De bloemen lijken op zeeanemonen.
De zaden rijpen van augustus tot september. Om echter zaden te krijgen moeten er zowel mannelijk als vrouwelijke planten gekweekt worden. De soort is namelijk tweehuizig. Individuele bloemen zijn of mannelijk of vrouwelijk, maar er is maar één geslacht te vinden op één plant.
Hoogte tot 60 cm, breedte tot 40 cm.
Kan op een zonnige plek staan of een plek in de halfschaduw. Kan groeien op lichte zanderig grond, middelzware en ook zware grond zoals klei. Heeft wel de voorkeur voor een goed doorlatende grond. Iedere grond met een pH-waarde tussen licht zuur en basis (licht alkalisch) voldoet.
Komt van oorsprong voor in de bergvalleien van Noord-Azië.
Macrocephala betekent “groot hoofdig” in het Latijn, in verwijzing naar de bloem van de plant.
Chinese engelwortel/ Bai Zhi (Angelica dahurica)
Familie: Apiaceae (Schermbloemenfamilie)
Winterharde (USDA zone 4 tot 9), niet groenblijvende plant. Het is een kortlevende vaste plant. Bloeit in juli-augustus met witte/ groenige schermbloemen.
De bloemen groeien aan het einde van de stengels met tientallen bloemhoofdjes. Hoogte tot 100 cm. Staat bij voorkeur op een plekje in de volle zon of halfschaduw.
Vermeerderen kan door middel van zaaien. Zaad heeft wel een koude periode nodig om te ontkiemen. Zaai daarom in de herfst. De zaden ontkiemen dan in het voorjaar.
Komt van oorsprong uit onder meer Mongolië, Noordoost-China, Japan, Korea en Taiwan. Daar groeit de plant in de buurt van rivieroevers en bij beekjes op een hoogte van 1500 tot 3000 meter.
Chinese engelwortel/ Dong Quai (Angelica sinensis)
Familie: Apiaceae (Schermbloemenfamilie)
De botanische naam Angelica polymorpha wordt ook wel gebruikt voor deze plant.
Meerjarige, winterharde (zone 6-9), niet groenblijvende plant. Bloeit in juli-augustus met witte/ groenige schermbloemen.
De plant is zelfbestuivend. Het blad lijkt op het blad van selderij. De stengel is paarsachtig en licht gestreept. Kan op een plek in de halfschaduw of op een zonnige plek staan. Hoogte tot 2,50 meter. Geschikt voor alle grondsoorten.
De wortel heeft een wit- of geelachtig grijze hoofdwortel met langere zijwortels. Een plant moet twee tot drie jaar oud zijn voordat de wortel geoogst kan worden.
Vermeerderen kan door middel van zaaien. Zaad heeft wel een koude periode nodig om te ontkiemen. Zaai daarom in de herfst. De zaden ontkiemen dan in het voorjaar.
Komt van oorsprong uit China en Japan en komt daar voor in waterrijke grond.
De genus naam, Angelica, komt vanuit het Griekse ‘angelos’, ‘boodschapper’.
De Chinese naam wordt vertaald als “state of return”, verwijzend naar het geloof dat de kruiden bloed helpen terug te keren naar waar het hoort, in plaats van te stagneren.
Corsicaanse schijnvenkel (Ferula communis)
Familie: Apiaceae (Schermbloemenfamilie)
Meerjarige, winterharde plant. Bloeit rond mei met gele schermbloemen. Meestal in het 2de of 3de jaar. Dus even geduld hebben. De bloemen staan kort naast de hoofdstengel. Tijdens de bloei wordt de plant ruim 200 cm hoog. Het fijn gevederde blad blijft veel lager, tot 80cm. Staat bij voorkeur op een zonnige plek. Vermeerderen kan door middel van zaaien.
D
Damasybloem (Hesperis matronalis) Op voorraad € 2,50
Familie: Brassicaceae
Meerjarige wel kortlevende plant. Winterhard en niet groenblijvend. Lila bloemen in mei/juni. De bloemen geuren vooral ’s avonds.
Winterhard tot USDA zone 3 (-40,0 tot -34,5°C). Hoogte tot 80 cm. De damastbloem staat bij voorkeur op een plek in de halfschaduw.
Vermeerderen kan door middel van zaaien. Plant zaait zichzelf ook uit. Ongewenste zaailingen zijn relatief eenvoudig te verwijderen.
Driebladige pinellia (Pinellia ternata)
Familie: Araceae
Ook wel kleine draak of Ban Xia genoemd.
Winterharde, niet groenblijvende vaste plant. Bloeit in augustus-september met groenige bloemen. Staat bij voorkeur op een plek in de halfschaduw of schaduw. Hoogte tot 35 cm.
E
Eikvaren, gewone (Polypodium vulgare)
Familie: Polypodiopsida (Eikvarenfamilie)
Winterharde, groenblijvende vaste plant. Is een goede bodembedekker. De oranje sporenhoopjes zitten aan de onderkant van de bladeren in juli-september. Hoogte tot 40 cm.
Staat bij voorkeur in de schaduw op een beschutte koele plek, op een kalkarme, humusrijke droge bodem.
De gewone eikvaren heeft een licht kruipende wortelstok.
Is inheems in Nederland. Komt vrij algemeen voor in de duinen, in bossen op zandgronden, op muren en aan de voet van eiken.
G
Gamander (Teucrium chamaedrys)
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Meerjarige, winterharde plant. Blijft groen in de winter. Hoogte tot 30 cm. Witte bloemen van juni-september. Bij voorkeur op een zonnige plek. Heeft kleine donkergroene blaadjes.
Teucrium chamaedrys ‘Album’
H
Hartgespan (Leonurus cardiaca)
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Bloeit in juli-augustus met roze bloemen. Hoogte tot 180 cm. Kan op een zonnige plek of in de halfschaduw. Groeit van nature aan de bosrand.
I
IJzerhard (Verbena officinalis) Op voorraad € 2,50
Familie: Verbenaceae (IJzerhardfamilie)
Meerjarige, winterharde (USDA zone 4-8), niet groenblijvende plant. Lichtpaarse kleine bloemen in juni/juli. IJzerhard staat graag op een plekje in de zon in een goed doorlatende grond. De grond mag droog zijn of enigszins vochtige. Hoogte tot 70 cm.
Zeer geschikt om vooraan een border te plaatsen, door de tengere vorm van de bloemaren.
Staat bij voorkeur op een standplaats in de zon.
Vermeerderen kan door middel van zaad. Plant zaait zichzelf uit. De plant wortelt diep. Ongewenste zaailingen kunnen, zeker als deze al wat groter zijn, lastig te verwijderen zijn.
J
Japans bloedgras Red Baron (Imperata cylindrica ‘Red Baron’)
Familie: Poaceae (Grassenfamilie)
syn. Imperata cylindrica ‘Rubra’
Winterharde (tot ongeveer -15° C), niet groenblijvende vaste plant. Jonge planten het eerste jaar beschermen tegen vorst. Geen bloei. Hoogte tot 70 cm. Staat bij voorkeur op een zonnige plek of op een plek in de halfschaduw in een goed doorlatende grond.
De grasvormige bladeren kleuren vanaf de zomer tot aan de herfst naar (fel)rood. Als de plant ouder wordt dan kleurt het blad roder.
Snoei vroeg in het voorjaar de oude en dode bladeren weg. Dit gras is goed bestand tegen zeewind en heeft geen last van ziekten of plagen.
K
Kattenstaart, grote (Lythrum salicaria)
Familie: Lythraceae (Kattenstaartfamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Bloeit in juni-juli met roze bloemen. Hoogte tot 150 cm. Kan in de zon of in de halfschaduw staan. De kattenstaart is een goede plant om op de oever langs een vijver te zetten. Kan tegen drassige grond.
Kamvaren (Dryopteris cristata)
Familie: Dryopteridaceae (Niervarenfamilie)
Meerjarige winterblijvende plant. Goed winterhard (USDA zone 6). Hoogte tot 80 cm. Staat bij voorkeur op een vochthoudende humusrijke grond op een zonnige plek of in de halfschaduw.
Knolspirea (Filipendula vulgaris)
Familie: Rosaceae (Rozenfamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Bloeit met creme witte bloemen in mei-juni. Hoogte tot 70 cm. Staat bij voorkeur op een zonnige plek in niet droge niet te arme grond.
Koninginnekruid (Eupatorium cannabinum)
Familie: Asteraceae (Composietenfamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Hoogte tot 170 cm. Bloeit in juli-september met wit/roze bloemen. Staat bij voorkeur op een vochtige plek.
Kranskaasjeskruid (Malva verticillata var crispa) Binnenkort leverbaar
Familie: Malvaceae (Kaasjeskruidfamilie)
Ook wel bekend onder de namen krulmalva en desserbladen.
Tweejarige plant. Bloeit van juli-oktober met kleine witte bloemen. Het blad heeft vooral de sierwaarde. Lijkt met franjes afgezet te zijn. Hoogte tot wel 180 cm.
Kuisheidsboom Silver Spire (Vitex agnus-castus)
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Ook wel Monnikenpeper of Monnikspeper genoemd. Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Bloeit met paarse pluimen van ongeveer 30 cm in augustus-oktober. Kan op een zonnige plek staan of in de halfschaduw.
De struik kan invriezen. De struik loopt in het voorjaar echter gewoon weer uit.
De kuisheidsboom is inheems in gebieden rondom het Middellandse Zeegebied.
Wij hebben ook een kuisheidsboom gehad opgekweekt uit zaad. Behalve dat deze struik de winter niet heeft overleefd, zaaide die zich behoorlijk uit. Helaas zijn de zaailingen lastig te verwijderen door de diepe penwortel.
M
Maagdenpalm (Vinca)
Vinca major
Vinca minor
Vinca minor ‘Alba’
Vinca minor ‘Aureovariegata’
Vinca minor ‘Elisa’
Vinca minor ‘Gertrude Jekyll’
Vinca minor ‘La Grave’
Vinca minor ‘Marie’
Vinca major ‘Variegata’
Madeliefje Rose Ball (Bellis perennis)
Familie: Asteraceae or Compositae
Winterharde, niet groenblijvende vaste plant. Bloeit in april met roze witte bloemen. Hoogte tot 10 cm. Winterhard USDA zone 4-8.
Mannetjesvaren (Dryopteris filix-mas)
Familie: Dryopteridaceae (Niervarenfamilie )
Winterharde, niet groenblijvende vaste plant. De sporen zitten aan de onderkant van de deelblaadjes in juli-september. Hoogte tot 120 cm. Is een krachtige groeier. Woekert doorgaans niet.
De bladeren sterven pas bij strenge vorst af. In zachte winters blijven de bladeren wel tot het voorjaar staan.
De plant komt voor in lichte, vochtige loofbossen en langs slootkanten en greppels.
Dryopteris komt van het Griekse drys of dryos (eik) en pteris (varen). Hiermee wordt een varen die op een eik kan groeien bedoeld. Filix kan in verband staan met het Latijnse filum (draad) vanwege de wortelvezels. Mas betekent mannelijk.
Mimosaboontje (Desmanthus illinoensis) Binnenkort leverbaar
Familie: Fabaceae (Vlinderbloemenfamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Bloeit in juni-september met wit/creme bloemen. Hoogte tot 120 cm. Staat bij voorkeur op een zonnige plek.
Komt van oorsprong uit Zuid en Centraal Amerika
Moerasspirea (Filipendula ulmaria)
Familie: Rosaceae (Rozenfamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Bloeit met creme witte bloem in juni-juli. Kan op een zonnige plek staan of in de halfschaduw in een vochtige bodem.
N
Nagelkruid (Geum urbanum)
Op voorraad € 2,50
Familie: Rosaceae (Rozenfamilie)
Meerjarige , winterharde vaste plant. Blijft half wintergroen in de winter. Bloeit met gele bloemen in juni-augustus. Hoogte 50 cm. Staat bij voorkeur in de halfschaduw. Winterhard tot USDA zone 5b (-23.4 tot 26.1°C)
Niu Xi (Achyranthes bidentata)
Familie: Amaranthaceae (Amarantefamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant.
Hoogte tot 90 cm. Kan op een plek in de halfschaduw staan of een zonnige plek. Bloeit in augustus-september.
Staat bij voorkeur op een rijk, goed doorlatende grond.
Komt voor in India, Nepal, China en Japan. Het is de bron van de Chinese kruidengeneeskunde huái niú xī.
S
Siberische hartgespan (Leonurus sibiricus)
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Winterharde, niet groenblijvende vaste plant. Bloeit in juli-september met roze/paars achtige bloemen. Hoogte tot 120 cm. Kan op een zonnige plek of in de halfschaduw.
Sint Janskruid (Hypericum perforatum) Op voorraad € 2,50
Familie: Hypericaceae (Hersthooifamilie)
Winterharde (USDA zone 3-10), half groenblijvende vaste plant. Bloeit in juni-september met kleine gele bloemen. Staat bij voorkeur op een zonnige plek. Al zaait de plant zich bij ons ook uit op de meer schaduwrijke plekken. Hoogte tot 50 cm.
Slangenkruid (Echium vulgare)
Familie: Boraginaceae (Ruwbladigenfamilie)
Tweejarige plant. Hoogte tot 100 cm. Bloei mei-september met paarse bloemen. Standplaats: zon.
Stekelige behaarde plant.
T
Teunisbloem, middelste (Oenothera biennis) Op voorraad € 2,50
Familie: Onagraceae (Teunisbloemfamilie)
Tweejarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Grote gele bloemen in juni- juli in het tweede jaar. Hoogte tot 120 cm. Staat bij voorkeur op een droge, zanderige grond en een zonnige plek. Bij ons groeien de planten op een zonnige plek alleen wel op zware kleigrond.
Winterhard tot USDA zone 5 (-28,8 tot -23,4°C). Vermeerderen kan door middel van zaaien. Zaai in augustus-september of in april-mei ter plaatste. Voorzaaien in de kas kan vanaf maart. Indien de plant op de juiste plek staat zaait de plant zichzelf uit.
Komt van oorsprong uit Amerika.
Toorts (Verbascum nigrum ‘Album’)
Familie: Scrophulariaceae (Helmkruidfamilie)
Meerjarige, winterharde, half groenblijvende vaste plant. Hoogte tot 120 cm. Witte bloemen met rode meeldraden. Staat bij voorkeur op een zonnige plek.
V
Valeriaan (Valeriana officinalis) Op voorraad € 2,50
Familie: Caprifoliaceae (Kamperfoeliefamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Witte bloemen in mei- juni. Hoogte tot 150 cm.
Valeriaan kan op een zonnige plek of in de halfschaduw in vochtige grond.
USDA zone 4 (-34,4 tot -28,9°C)
Zaait zichzelf uit. Ongewenste zaailingen kunnen lastig te verwijderen zijn, zeker als de zaailingen al wat groter zijn.
Valse salie (Teucrium scorodonia) Op voorraad € 2,50
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Winterharde halfheester. Bloeitijd juni-september met kleine groene/ gele bloemen. Hoogte tot 70 cm
Geschikt voor bosranden.
Vlasbekje (Linaria vulgaris)
Familie: Plantaginaceae (Weegbreefamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende vaste plant. Groeihoogte tot 60 cm. Bloeit met gele bloemen in juni-oktober. Hoogte tot 70 cm. Staat bij voorkeur op een zonnige plek in goed doorlaatbare grond. In onze tuin zaait het vlasbekje zich uit of verschillende plekken ook in de zware klei.
Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea ‘Dalmatian Rose’)
Familie: Plantaginaceae (Weegbreefamilie)
Tweejarige winterharde plant (USDA zone 5). Bloeit in juni-juli met roze bloemen. Hoogte tot 100 cm. Kan op een plek in de zon, halfschaduw of schaduw staan.
W
Wilde boerenmargriet (Leucanthemum vulgare) Op voorraad € 2,50
Familie: Asteraceae (Composietenfamilie)
Ook wel gewone margriet genoemd.
Meerjarige, winterharde (USDA zone 3-9), niet groenblijvende plant. Witte bloemen met een geel hart in mei-juni.
Staat bij voorkeur op een zonnige plek. Hoogte tot 60 cm.
Komt in Nederland vrij algemeen voor op droge tot matig vochtige, weinig of niet bemeste graslanden, dijkhellingen, bermen en langs struwelen. Zaaien in mei-juli. De zaden kiemen snel. Zaaigrond niet te nat houden en op een plek zetten waar het ± 20̊C. Het zaad slechts dun afdekken. Het is geen lichtkiemer, zorg dat het zaaibakje wordt afgedekt. Eenmaal geplant, zaait de plant zichzelf uit. Ongewenste zaailingen zijn vrij eenvoudig te verwijderen.
Z
Zeepkruid (Saponaria officinalis) Najaar leverbaar
Familie: Caryophyllaceae (Anjerfamilie)
Meerjarige, winterharde, niet groenblijvende plant. Met zacht roze bijna witte bloemen in juli-september aan rechtopstaande stengels. Hoogte tot 70 cm. Zeepkruid kan op een zonnige plek staan en in de halfschaduw.
De groene tegenover elkaar staande bladeren zijn lang en langwerpig met een spitse top.
De plant kan woekeren doordat ze vele uitlopers vormen. Voorkom dat de plant in de winter te nat staat. Heeft graag een voedzame, kalkrijke grond.
De naam zeepkruid komt van het Latijns sapo, wat zeep is. De hele plant en vooral de wortelstok bevat saponine. Deze stof gaat schuimen bij contact met water.
Zeepkruid groeit in grote delen van Europa langs spoorwegen, dijken en waterkanten.
De wortels zijn dan giftig en niet geschikt voor consumptie
Zeepkruid kan worden vermeerderd door te zaaien. Het zaad kiemt snel. Zeepkruid kan ook worden vermeerderd door te stekken.
Zenegroen (Ajuga reptans)
Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Meerjarige, winterharde, groenblijvende vaste plant. Bloeit in mei-juni met kleine lipbloemen. Sommige soorten hebben groene bladeren anderen bruinachtige bladeren.
Ajuga reptans ‘Atropurpurea’
Ajuga reptans ‘Black Scallop’
Ajuga reptans ‘Braunherz’
Ajuga reptans ‘Burgundy Glow’
Ajuga reptans ‘Catlin’s giant’
Ajuga reptans ‘Chocolate Chip´
Ajuga reptans ‘Purple Torch’
Ajuga reptans ‘Sanne’
Ajuga reptans ‘Variegata’